به فاصله بین دو ساختمان یا دو بخش از یک سازه که به منظور جلوگیری از آسیب های ناشی از زلزله، انقباض و انبساط ساختمان و سایر عوامل محیطی ایجاد می شود درز انقطاع (Discontinuity seam) می گویند. تمامی ساختمان ها تا حدودی از لحاظ حرکتی محدود شده اند. این محدودیت ها با لرزش های ایجاد شده توسط عواملی همچون زلزله، باعث اعمال تنش در سازه ها می شوند. به همین علت در جهت جلوگیری از آسیب وارد شدن به ساختمان های مجاور در اثر لرزش های ایجاد شده، یک درز مشخص در نظر گرفته می شود که همان درز انقطاع است.
این کار هنگامی که زمین مورد نظر با پلاک مجاور از لحاظ ساختمانی، همسایه محسوب می شود انجام می پذیرد. درزها شامل انواع مخلفی نظیر انقباضی، انبساطی و… هستند. اگر شما نیز قصد ساخت سازه ای را دارید لازم است در مورد محاسبه درز انقطاع اطلاعاتی را کسب کنید. پس با ما همراه باشید.
چرا باید درز انقطاع را در اجرای ساختمان ها مد نظر قرار دهیم؟
برای مثال در نظر بگیرید چند ساختمان دقیقا به یکدیگر چسبیده و ساخته شده اند؛ پس از مدتی زلزله ای رخ داده و نیروی وارد شده از سوی زلزله موجب حرکت و جابه جایی ساختمان ها می شود. در واقع این نیروها باعث تخریب سازه می شوند. برای جلوگیری از این اتفاقات باید در میان ساختمان ها یک فاصله ایجاد نمود.
در هنگام محاسبه درز انقطاع باید فاکتورهای مختلفی را مد نظر قرار داد. یکی از این پارامترها ازتفاع ساختمان است. بر اساس استاندارد 2800، این محاسبات برای سازه هایی با 8 طبقه و بیشتر متفاوت اند.
نحوه محاسبه اندازه درز انقطاع در ساختمان هایی با 8 طبقه و کمتر بر اساس ضوابط درز انقطاع که در استاندارد 2800 مطرح شده ، ساختمان ها باید با پیش بینی این شکاف از یکدیگر، فاصله مشخصی داشته باشند. به همین دلیل در سازه هایی با هشت طبقه یا کمتر، فاصله هر طبقه از مرز زمین کناری حداقل 5 هزارم ارتفاع آن از روی تراز پایه باشد. این محاسبه با فرمول زیر انجام می شود.
0.005h = x
بر اساس استانداردی که ذکر کردیم، در سازه هایی با بیش از 8 طبقه، درز انقطاع میان دو ساختمان مجاور باید از طریق تغییر مکان جانبی غیر خطی در طبقه و در نظر گرفتن پی دلتا محاسبه شود. پس از این محاسبه برای هر دو سازه، می توان از جذر مجموع مربع های دو عدد به دست آمده برای محاسبه درز انقطاع استفاده کرد. در نتیجه از فرمول زیر استفاده می شود.
در صورتیکه مشخصات ملک همسایه در دسترس نباشد یا اصلا سازه ای وجود نداشته باشد، حداقل فاصله برای هر طبقه از زمین همسایه باید برابر 70 درصد از مقدار تغییر مکان جانبی غیرخطی طرح در نظر گرفته شود. برای این حالت از فرمول زیر استفاده می شود.
1. بهتر است از درز انقطاع در سایت پلان، پلان های تیر ریزی و معماری سازه، در جزئیات خاص نشان داده شود تا از اجرای آن اطمینان حاصل کرد. به دلیل تیرریزی که در ساخت سازه صورت می گیرد، قیمت انواع تیرآهن از پارامترهای تاثیرگذار در فاکتور نهایی شمرده می شود.
2. باید به ابعاد ستون ها از پایین تا بالای ساختمان، به‌ویژه آن دسته از ستون هایی که ابعاد آنها تا بالا به صورت پیوسته ادامه پیدا می کنند، توجه شود. در خصوص این نوع ستون ها یا دیوارهای برشی باید میزان فاصله درز انقطاع در کلیه طبقه ها از پایین تامین شود.
3. علاوه بر موارد ذکر شده، سازه هایی که در طبقات پایین دارای دیواره های اولیه هستند باید مورد توجه قرار بگیرند. در این نوع ساختمان ها درز انقطاع در طبقه دارای دیواره های اولیه مطابق جزئیات واحد ایستایی اجرا شود.
4. اجرای درز انقطاع به‌قدری دارای اهمیت است که گاهی اداره ثبت و شهرداری ها جهت مساحت زیر بنای ساختمان به آن توجه خاصی دارند.
5. در صورتیکه ملک مجاور درز انقطاع را رعایت نکرده باشد، ناظر ساختمانی که در دست احداث است باید تمامی ملاحظات فنی و حقوقی لازم را قبل از اجرای کار در نظر بگیرد.
فاصله درز انقطاع در چه جاهایی قرار می گیرد؟
درز انقطاع فاصله ای است که در میان دو سازه جهت جلوگیری از برخورد آنها هنگام وقوع زلزله با یکدیگر، ایجاد می شود. به همین دلیل این فاصله را باید با مرز زمین خود و ملک مجاور در نظر بگیریم. بدون شک اگر فضای خالی بین دو ساختمان را پر نکنیم علاوه بر اینکه محل لانه‌گذاری پرندگان خواهد شد، از نظر زیباشناسی نیز به مبحث زیبایی سازه آسیب می زند. برای پر کردن درز انقطاع بهتر است از مصالحی که حالت ارتجاعی، ترد و مقاومت کمی دارند استفاده شود. در ادامه با انواع دیگر درز ها آشنا شوید.
درزها انواع مختلفی را شامل می شوند. هر کدام از این شکاف ها با توجه به خواص و مواد اولیه ای که در تولید آنها استفاده شده، در مکان ها و شرایط خاصی مورد استفاده قرار می گیرند. از جمله این درزها می توان به درزهای اجرایی، انقباضی و… اشاره نمود. در ادامه به توضیح مختصری از آنها می پردازیم.
درزهای اجرایی با نام درزهای ساخت نیز شناخته می شوند. این درز به طور کلی در جهت تسهیل بتن ریزی و با توجه به محدودیت های موجود در رابطه با حجم بتن ریزی در نظر گرفته می شود. در این نوع از شکاف ها باید پیوستگی میان بتن و آرماتور در دو قسمت مجاور حفظ شود. در صورتی که زمان توقف عملیات بتن ریزی از سی دقیقه بیشتر شود باید تشکیل درز اجرایی را مد نظر قرار داد. برای اجرای بهتر این عملیات مطالعه مقاله نکاتی که باید در مورد بتن و فرآورده های بتنی بدانید را پیشنهاد می کنیم.
این نوع از درزها در حقیقت نوعی از درزهای حرکتی شناخته می شوند. این شکاف ها به‌منظور جلوگیری از ایجاد ترک های ناشی از جمع شدگی بتن ایجاد می شوند. در صورت اجرای نامناسب یا عدم اجرای درزهای انقباضی در سطوح پیاده روها و دیوارهای بتنی، ترک‌خوردگی هایی ایجاد می شوند.
به طور کلی درزهای انبساطی نوعی از درزهای حرکتی هستند. این شکاف ها برای به وجود آوردن امکان انقباض و انبساط تعمیر شده در اثر تغییرات درجه حرارت تعبیه می شوند. عدم در نظر گرفتن این درزها در نقاط مختلف ساختمان موجب شده تا ترک هایی در اثر تغییرات دما ایجاد شوند.
انبساط و انقباض در بتن ها به‌دلیل تغییرات دما و… موجب اعمال استرس و تنش می شود. به طور کلی این مسائل موجب کاهش مقاومت بتن خواهند شد و در نهایت به ترک خوردگی آنها می انجامد. برای حل این مشکلات از درزهای کنترلی استفاده می کنند.
از این درزها برای ممانعت از ایجاد نشست های نامساوی در دو ساختمان مجاور که هرکدام از این سازه ها از مشخصات متفاوتی بهره‌مند هستند، مورد استفاده قرار می گیرند.
موادی که برای پر کردن درزها مناسب هستند . این مواد پرکننده با نام فیلر نیز شناخته می شوند که ممکن است حاوی الیاف گیاهی، لاستیک، ترکیبات آسفالتی، چوب پنبه و دیگر موادی که دارای حالت انعطافی و ارتجاعی هستند باشد. در حالت ایده آل موادی که برای پرکنندگی درزها به کار می روند باید از ویژگی هایی همچون جای گیری و شکل گیری در درزها، داشتن امکان انعطاف و ارتجاع، عدم اتصال با درز و داشتن دوام و ماندگاری بالا برخوردار باشند.
در جهت جلوگیری از آسیب وارد شدن به ساختمان‌های مجاور در اثر لرزش‌های ایجاد شده یک درز مشخص در نظر گرفته میشود که به آن درز انقطاع می‌گویند. از جمله دلایل دیگری که این شکاف را ایجاد می‌کنند ممانعت از نشست نامتقارن سازه‌هاست.
بر اساس استاندار 2800 و ارتفاع ساختمان، نحوه محسابه درز انقطاع متفاوت است. از آنجایی که این شکاف را برای جلوگیری از برخورد سازه‌ها به یکدیگر ایجاد می‌کنند لازم است این فاصله را با مرز زمین خود و ملک مجاور در نظر بگیریم. این درزها شامل انواع مختلفی نظیر درز انقباضی، انبساطی و… هستند. نظر شما در مورد این کار چیست با ما در میان بگذارید.
این مواد پرکننده با نام فیلر نیز شناخته می شوند که ممکن است حاوی الیاف گیاهی، لاستیک، ترکیبات آسفالتی، چوب پنبه و دیگر موادی که دارای حالت انعطافی و ارتجاعی هستند باشد.
درزها در چند نوع تولید می شوند؟
از جمله درزها می توان به درزهای اجرایی، انقباضی، انبساطی، کنترل و نشست اشاره کرد که به حداقل فاصله بین دو ساختمان بستگی دارد.
نحوه محاسبه صحیح درز انقطاع
سوالی که برای اکثر مهندسین عمران و معماران عزیز امکان دارد به وجود بیاید نحوه‌ی محاسبه درز انقطاع است. اما قبل از بررسی کامل نحوه‌ی محاسبه درز انقطاع باید مفهوم این قانون مهم و تاثیرگذار را بدانیم.
چرا که بسیاری از فارغ التحصیلان و دانشجویان مهندسی از درک صحیح این قانون بی بهره‌اند.
نحوه‌ی محاسبه درز انقطاع در مبحث 6 مقررات ملی ساختمان و در آیین‌نامه استاندارد 2800 آمده است.
ولی مشکلی که بعضاٌ دیده میشود روشن نبودن مفهوم این موضوع است. قطعاٌ شما هم مانند من به این اصل اعتقاد دارید:
که تا زمانی مفهوم یک موضوع برای ما روشن وقابل درک نباشد نمی‌توان آن را به شکل اصولی و صحیح پیاده سازی کرد.
پس در ادامه به مفهوم درز انقطاع می پردازیم و سپس نحوه محاسبه آن را به صورت کامل بر روی یک پروژه واقعی توضیح خواهیم داد.
در لغت نامه فارسی معنی کلمه درز یعنی فاصله و معنی کلمه انقطاع نیز یعنی قطع‌کننده یا جدا کننده پس وقتی این دو کلمه را در کنار هم قرار دهیم میشود، فاصله‌ای که باعث جداشدن میگردد.
چرا باید این فاصله را در اجرای ساختمان ها مدنظر قرار دهیم؟
فرض کنید چند ساختمان دقیقا چسبیده به هم ساخته شده‌اند و بعد از مدتی زلزله‌ای رخ دهد، نیرویی که زلزله ایجاد میکند باعث حرکت و جابه جایی ساختمان‌ها میگردد. این جابه‌جایی به خودی خود باعث تخریب ساختمان‌ها میشود.
حالا فرض کنید نیرویی که زلزله ایجاد میکند باعث ارتعاش ساختمان‌های چسبیده به هم گردد و به دلیل نزدیک بودن به هم به یکدیگر ضربه هم بزنند. (در اصطلاح عامیانه، به هم لگد بزنند) پس خود این موضوع باعث تخریب مضاعف سازه‌ها میگردد.
برای محاسبه درز انقطاع در ساختمان‌های تا 8 طبقه از این 2 روش استفاده می گردد و برای ساختمان های 8 طبقه به بالا مسائل پیچده‌تری دخیل است.
اما در این مقاله به بررسی و نحوه محاسبه درز انقطاع در ساختمان های 8 طبقه به پایین بسنده میکنیم.
فرض کنید یک ساختمان قرار است در زمینی ساخته شود که این ساختمان 12 متر ارتفاع دارد ( 4 طبقه با ارتفاع 3 متر)
روش اول :
سانتیمتر 6 = H * 0.005
نکته :در این فرمول، ارتفاع مفید H می باشد و 0.005 یک عدد ثابت است !
روش دوم : یک صدم ارتفاع ساختمان تقسیم بر 2
2 / H*0.01
سانتیمتر6=1200*0.01/2
من خودم معمولا از روش دوم استفاده میکنم مثلا اگر ارتفاع یک ساختمان16 متر باشد، یک صدم آن را حساب میکنیم که میشود 16سانتیمتر و بعد آن را تقسیم بر 2 میکنیم که میشود 8 سانتیمتر.
کلیدی‌ترین نکته ای که در محاسبه درز انقطاع باید به آن توجه شود ارتفاع مفید ساختمان است.
شاید فکر کنید ارتفاع ساختمان از پایین ترین نقطه تا بالاترین نقطه‌ی ساختمان است ولی این ارتفاع مفید ساختمان نیست و بدون شک اشتباه فکر میکنیم.
پس در ادامه نحوه بدست آوردن ارتفاع مفید ساختمان برای محاسبه درز انقطاع را بررسی میکنیم.
نحوه بدست آوردن ارتفاع مفید ساختمان جهت محاسبه درز انقطاع :
ارتفاع مفید ساختمان، از تراز پایه تا بالاترین سقف ساختمان است (منظور از بالاترین سقف ساختمان سقف طبقه بام است)
قسمتی از ساختمان که در هنگام وقوع زلزله از آن تراز به پایین دیگراختلاف حرکتی بین زمین و ساختمان وجود نداشته باشد. حالا به زبان ساده تر میخواهیم تراز پایه را بررسی کنیم :
اگر در پروژه ای زیرزمین نداشته باشید، تراز پایه از روی سطح فونداسیون محسوب میشود. ولی اگر در پروژه‌ای زیرزمین داشته باشید و دیوارهای آن متصل به سازه باشد و پشت دیوارها توسط خاک متراکم پرشده باشد، در این حالت تراز پایه در نزدیکترین سقف زیرزمین به سطح زمین در نظر گرفته میشود. در شکل زیر مفهوم تراز پایه برای شما قابل درک تر خواهد بود.
اگر دقت کنید در سازه شماره یک، تراز پایه از روی سطح فونداسیون محاسبه شده است. ولی در سازه شماره دو تراز پایه از سطحی بالاتر درنظر گرفته شده، علت از این کار اتصال دیوارهای زیرزمین به سازه است و علاوه بر این پشت دیوار با خاک فشرده پرشده، تا اینجای کار مفهوم درز انقطاع و روش بدست آوردن ارتفاع مفید ساختمان را آموختیم.
حال امکان دارد از خود بپرسید که این فاصله (درز انقطاع ) را باید در کجاها قرار دهیم؟
همان طور که در اول مقاله خوانده‌اید درز انقطاع فاصله‌ایی است بین دو ساختمان جهت جلوگیری از برخورد آنها به یکدیگر در هنگام وقوع زلزله :
پس میبایست از مرز زمین خود با زمین های مجاور این فاصله را لحاظ کنیم. در ادامه در یک زمین واقعی این موضوع را بررسی خواهیم کرد.
در یک دفتر مهندسی براساس خواست کارفرما یک ساختمان4 طبقه طراحی شده است که ارتفاع هر طبقه آن 3.20 متر می‌باشد و این ساختمان زیر زمین ندارد، چون این ساختمان دارای زیرزمین نمی‌باشد.
تراز پایه از سطح روی فنداسیون حساب میشود تا بالاترین سقف ساختمان.
متر 12.80 = 4 *3.20
سانتیمتر 6.4= 1280*0.005
پس در این زمین که از اطراف با همسایه ها مجاور هستیم باید میزان درز انقطاع محاسبه شده را رعایت بنماییم.
امکان دارد این سوال برایتان پیش بیاید که این فضای خالی بین دوساختمان را چرا باید پرکنیم؟
با چه مصالحی درز را باید پر کنیم؟
بدون شک اگر فضای خالی بین ساختمان را پر نکنیم محل لانه‌گزینی پرندگان خواهد شد. از نظر زیبایی شناسی هم به مبحث زیبایی ساختمان ها آسیب می‌زند، پس حتما بعد از اتمام کار باید این فاصله را پر کرد.
در پر کردن درز انقطاع از مصالحی استفاده کنید که حالت ارتجاعی ، ترد وکم مقاومت داشته باشد که به هنگام زلزله از خود مقاومتی در مقابل زلزله نشان ندهد و به راحتی خرد شود. مانند تصویر زیر که از پوشش آلومینیومی استفاده شده است.
چند نکته کلیدی برای مهندسان
معماران عزیز حتماّ در نقشه های معماری خود میزان درز انقطاع را با خط‌چین نشان دهید.
اندازه آن را هم از مرز مشترک زمین هم بنویسید.
حداقل میزان درز انقطاع در ساختمان ها، 5 سانتمتر است.
یعنی اگر بعد از محاسبه درز انقطاع به روش‌های بالا، میزان بدست آمده کمتر از 5 سانتیمتر هم بود باز طراحان همان 5 سانتیمتر را در طراحی های خود لحاظ کنند. (احتیاط شرط عقل است)
دیوار های حیاط نیازی به رعایت درز انقطاع ندارند و میتواند از مرز زمین ساخته شود.
هیچوقت نقشه های خود را بدون رعایت درز انقطاع به شهرداری ، نظام مهندسی یا مهندس محاسب ارجاع ندهید.
معمولا در زمین های که در بلوک شهری قرار دارند نمی‌توان خاک متراکم و فشرده‌ای یافت.
پس بهتر است محل تراز پایه را از روی سطح فنداسیون حساب کنید.
مهندس ناظر وظیفه دارد عدم رعایت درز انقطاع را طی گزارش مرحله‌ای و به موقع به مرجع صدور پروانه اعلام نماید.
درزانقطاع جز زیر بنای خالص واحد مسکونی محاسبه نمیشود ولی جز زیر بنای ناخالص واحد مسکونی یا تجاری یا… محسوب میشود.
چون جابجایی در زیر تراز پایه صفر در نظر گرفته میشود نیازی به اعمال درز انقطاع برای فونداسیون نیست. اما در فونداسیون سازه برای اجرای ستون‌ها و جاگیری آنها لازم است به این درز که رعایت آن الزامی است توجه کنیم. از طرفی همانطور که گفتیم این درز از تراز پایه محاسبه میشود. لذا به این درز در فونداسیون توجه کرده و با اعمال آن به اجرای ستون‌ها می‌پردازیم. در قسمت فونداسیون می‌توان این درز را با خاک یا دیگر مصالح مناسب پر کرد. اگر ساختمان کناری زیر زمین داشته باشد نیازی به اجرای دیوار حائل نبوده و می‌توان درز انقطاع را در نظر گرفت اما اگر خاک باشد برای جلوگیری از ریزش خاک زیر ساختمان همسایه باید دیوار حائل در درز انقطاع اجرا شود.
حالا که متوجه چگونگی در نظر گرفتن این درز در فونداسیون شدیم به موضوع اصلی یعنی کنترل درز انقطاع می‌پردازیم. برای کنترل این فاصله در دو نوع سازه بتنی و فولادی باید پارامترهای متفاوتی را چک کنیم.
یک نکته مهم برای این کار در نظر گرفتن اندود نمای جانبی ساختمان که ملات ماسه سیمان و پلاستر سیمان سفید است. در برخی موارد دیوار همسایه یا اندود سیمانی که اجرا کرده درز انقطاع ساختمان شما را پر میکند. این مورد در زیر تراز پایه اهمیتی ندارد.
برای کنترل این مقدار در ساختمان‌های بتنی باید در زمان آرماتوربندی و اجرای ریشه‌های ستون در فونداسیون و پیش از بتن‌ریزی اقدام کرد. به این صورت که باید فاصله از پشت تنگ‌ها تا مرز زمین مجاور اندازه گیری شود. در واقع فاصله از پشت تنگ تا مرز زمین مجاور باید مجموع دو مقدار کاور بتن و درز انقطاع باشد.
برای مثال فرض کنید مقدار درز انقطاع در نقشه معماری سازه 8 سانتی متر در نظر گرفته شده است. همچنین کاور بتن ستون در نقشه 5 سانتیمتر مشخص شده است. برای ساختمان بتنی در زمان اجرای ریشه ستون‌ها، باید فاصله پشت تنگ تا زمین مجاور، مجموع این اعداد یعنی 13 سانتیمتر باشد.
شاید برایتان سوال باشد که چطور می‌توان به ریزه‌کاری‌های اجرای ساختمان مسلط شد. در پاسخ آموزش اجرای ساختمان را به شما معرفی میکنیم. در این آموزش تماما با مثال‌های کارگاهی و بازدید از پروژه‌های مختلف با همه مراحل اجرای ساختمان از تخریب و گودبرداری گرفته تا اجرای اسکلت بتنی و فلزی و در نهایت دیوارچینی و نازک کاری آشنا می‌شوید. برای مطالعه سرفصل‌های این آموزش روی لینک آبی رنگ کلیک کنید.
برای ساختمان‌های فولادی، کنترل درز انقطاع باید در زمان اجرای آرماتوربندی فونداسیون و نصب بیس پلیت ستون‌ها انجام شود. برای کنترل این مقدار باید فاصله از وجه بیرونی ستون فلزی را تا مرز زمین مجاور اندازه بزنیم.
یکی از موضوعاتی که لازم است به آن توجه کنیم، در نظر گرفتن درز انقطاع در پلان ساختمان بنایی با توجه به استاندارد 2800 است که در تصویر زیر نمونه‌ای از آن را مشاهده می‌کنید. طبق این آیین نامه پلان ساختمان بنایی باید یکی از سه حالت زیر را برای تحمل نیروهای افقی ناشی از زلزله به صورت یکنواخت داشته باشد.
1. پلان ساختمان باید نسبت به هر دو محور اصلی، قرینه یا نزدیک به قرینه باشد.
2. طول ساختمان نباید از سه برابر عرض آن بیشتر باشد.
3. ابعاد پیش‌آمدگی در پلان ساختمان، بدون تعبیـه درز انقطـاع، بـه مقـادیری کـه در شکل زیر مشخص شده است، محدود باشد.
البته توجه کنید در صورتی که 5l<L یا D>5d باشــد، ایــن قسمت‌ها پیش‌آمدگی تلقی نشده و در این صورت محدودیتی بـرای بعـد دیگـر وجـود ندارد، مشروط بر آنکه قرینه بودن پلان ساختمان به طور نامناسبی تغییر نکند.
در آیین نامه برای درز انقطاع در پلان ساختمان گفته شده در صورتی که پلان ساختمان شرایط زیر را داشته باشد، باید با ایجاد درز انقطاع، ساختمان را به قطعات مناسب‌تری تقسیم کنیم، به طوری که هـر قطعـه 3 شرط بند بالا را داشته باشد. در ایـن صـورت الزامی برای ادامـه درزهـای انقطـاع در شـالوده و فونداسیون ساختمان وجود ندارد.
1. نسبت طول به عرض پلان ساختمان بیشتر از 3 باشد.
2. پلان ساختمان نامتقارن یا دارای پیش‌آمدگی‌هایی بیشتر از مقـادیر بند 3 قسمت بالا باشد.
برای محاسبه درز انقطاع یک ساختمان ۴ طبقه(ارتفاع هر طبقه ۳ متر ) و در کل یک بنا ۱۲متری :
• طراح سازه و معماری باید به درستی و طبق استاندارد 2800 این درز را در نقشه‌ها اعمال کنند. در صورت عدم اعمال این فاصله حتی اگر مراجع قانونی مانند نظام مهندسی نقشه را تایید کنند، مسئولیت هرگونه عواقب ناشی از عدم طراحی صحیح بر عهده مهندس طراح سازه است.
• مهندس ناظر موظف است درز انقطاع را به دقت و با توجه به نقشه کنترل کرده و در صورتی که مهندس اجرای ساختمان همکاری لازم را با او نداشته باشد، باید گزارش تهیه کرده و به مراجع ذیصلاح تحویل بدهد.
• ناظر ساختمان باید توجه کند که نیازی به بررسی رعایت یا عدم رعایت درز انقطاع برای ساختمان مجاور (نوساز یا قدیمی) نیست. برای ناظر رعایت درز انقطاع و اجرای آن مطابق نقشه‌هایی است که نظارت آنها را بر عهده دارد.
• باید توجه کنیم با اعمال این درز و کم شدن فاصله ستون‌ها، پارکینگ حذف نشود. این موضوع باید توسط ناظر گزارش شده و تا زمان مشخص شدن وضعیت از ادامه کار جلوگیری شود .
• لازم است از کاهش درز انقطاع در طبقات بالا جلوگیری شود چرا که در صورت بروز چنین مسئله‌ای ممکن است کمیسیون ماده صد حکم تخریب صادر کند.
• طبق استاندارد 2800 باید از اختلاف تراز در یک ساختمان پرهیز شود و در صـورت وجـود اختلاف تراز بیش از 60 سانتیمتر باید دیوارهای حد فاصل دو قسمتی که اخـتلاف تـراز دارند با کلاف‌بندی اضافی مناسب تقویت شوند یا اینکه دو قسمت ساختمان به وسـیله درز انقطاع از یکدیگر جدا شوند. رعایت اندازه مجاز بازشوها در تمـام دیوارهـا طبق آیین نامه الزامـی اسـت. بـین دو قسمت از درز انقطاع باید ناحیـه فوقـانی پـر شـده و همچنین ضـوابط بازشوها در قسمت زیرین رعایت شود.
• در اجرای نمای ساختمان مثلا نمای سنگی بهتر است که سنگ نمای دو ساختمان مجاور در قسمت درز انقطاع از یکدیگر جدا بوده و بهم نچسبند. اما به طور معمول این مسئله رعایت نشده و مشکل بزرگی هم ایجاد نمی‌کند چرا که فقط باعث شکستن سنگ نمای آن قسمت در هنگام بروز زلزله خواهد شد.
• با توجه به استاندارد 2800 و مبحث 6 مقررات ملی ساختمان در انتهای کار برای زیباسازی فضای شهر و باز نماندن درزها برای اینکه خطری برای انسان‌ها و جانوران نداشته باشند می‌توان با مصالح مناسب فاصله درز انقطاع را در بخش نما پر کرد. طبق این دو آیین‌نامه برای این کار باید از مصالح انعطاف‌پذیر استفاده کرد که در ادامه بیشتر توضیح می‌دهیم. همچنین درز انقطاع از قسمت پشت بام پوشانده شده تا پرنده یا گربه وارد درز انقطاع نشود.
همانطور که گفتیم می‌توانیم برای پر کردن درز انقطاع از مصالح انعطاف پذیر استفاده کنیم. از مصالح انعطاف‌پذیر می‌توان به ماسه بادی و پلاستوفوم اشاره کرد.
دقت کنید که استفاده از مصالح بنایی و بتن به هیچ وجه مورد قبول نبوده و ناظر ساختمان در صورت مشاهده چنین مواردی باید آن را در گزارش‌های خود قید کند.
از طرفی استفاده از یونولیت برای بستن این درز پیشنهاد نمیشود. چرا که یونولیت در برابر تابش نور خورشید و بارش باران مقاومتی ندارد.
علاوه بر پر کردن این درز، برای پوشش آن نیز می‌توان اقداماتی انجام داد این کار با استفاده از ورق‌های گالوانیزه یا توری مرغی و پیچ کردن آنها به دو طرف نما انجام میشود.
البته توجه داشته باشید که مصالح مورد استفاده برای پوشاندن این فاصله باید دارای دوام بالا، امکان آب‌بندی، امکان وجود بازشو در قسمت‌های مورد نظر و جاذب جا به جایی‌های ساختمان باشد.
در خلال زلزله سال 1985 مکزیکوسیتی حدود 420 ساختمان تخریب شدند. حدود 20 درصد از اینب 420 ساختمان بر اثر نیروی ضربه ای که ساختمان های مجاور آن ها در خلال زلزله به آن ساختمان ها وارد کرده بودند تخریب شدند. به همین دلیل از همان موقع راهکارهایی برای جلوگیری از برخورد ساختمان ها به یکدیگر در حین زلزله پیش بینی شد که یکی از ساده ترین و اجرایی ترین راهکارها رعایت درز انقطاع می باشد. لذا از همان موقع در آیین نامه های طراحی لرزه ای ساختمان ها یک مقدار حداقلی برای درز انقطاع مشخص گردید.
اولین قدم در ترسیم نقشه های معماری مشخص کردن محدوده ی زمین است. سوالی در این جا مطرح است که آیا طراح معمار می تواند از تمام محدوده ی زمین خود استفاده کند یا خیر؟ پاسخ این سوال قطعا خیر است، چرا که ما مفهومی به نام درز انقطاع رو به رو هستیم که باید در نقشه ها در نظر گرفته شود.
حال که با مفهوم و فلسفه درز انقطاع آشنا شدیم می خواهیم ببینیم محاسبه مقدار درز انقطاع به چه صورت باید انجام شود. در ویرایش چهارم استاندارد 2800 (آیین نامه طراحی لرزه ای ساختمان ها) در بند 1-4 که به ملاحظات معماری اختصاص دارد در مورد درز انقطاع چنین آورده شده است:
برای حذف و یا کاهش خسارات ناشی از ضربه ساختمان های مجاور به یکدیگر، ساختمان ها باید با پیش بینی درز انقطاع از یکدیگر جدا شده و یا با فاصله ای حداقل از مرز مشترک با زمین های مجاور ساخته شوند و فاصله درز انقطاع باید با مصالح کم مقاومت که در هنگام وقوع زلزله در اثر برخورد دو ساختمان به آسانی خرد می شوند، پر بشود به طوری که پس از زلزله به راحتی قابل جایگزینی و بهسازی باشد.
هم چنین استاندارد 2800 در ادامه برای ساختمان های 8 طبقه و کمتر میزان این فاصله را برابر با پنج هزارم ارتفاع سازه از روی تراز پایه تعیین می کند. منظور از تراز پایه، ترازی از ساختمان است که در هنگام زلزله از آن تراز به پایین ساختمان تغییر مکانی نسبت به زمین ندارد و در حین زلزله با زمین حرکت می کند.
برای ساختمان های دارای بیش از 8 طبقه و یا ساختمان ها با اهمیت زیاد و خیلی زیاد مقدار درز انقطاع باید با استفاده از تغییر مکان جانبی غیر خطی سازه تعیین شود. در این حالت مهندس معمار دیگر توانایی تعیین درز انقطاع را نداشته و مهندس طراح سازه باید این مقدار را به مهندس معمار گزارش کند.
پاسخ به سوالات متداول
درز اقطاع از کجا شروع می شود؟
درز انقطاع در مرز زمین خود با زمین مجاور واقع شود. درز انقطاعی که این سازه باید با ساختمان مجاور رعایت کند 8/25cm است.
نکته حقوقی درز انقطاع
با مشاهده شکل گودبرداری هایی که در سطح شهرها انجام گرفته ، به این نتیجه رسیدیم که نمی توان حرکات پاکت بیل یا بابکت و همچنین ریزش خاک زیر فنداسیون را کنترل کرد تا فنداسیون وارد ملک همسایه نشود ، و در موارد بسیاری دیده شده که بدلیل ورود به ملک همسایه و بتن ریزی فنداسیون ، بعداً در زمان ساخت ملک مجاور ، این مساله ( ورود به ملک ) باعث بوجود آمدن دعواهای حقوقی گشته که مهندس ناظر را نیز به دلیل گزارش نکردن این موضوع ، درگیر خود کرده است .
پس لازم است مهندسین ناظر در صورت برخورد با این مساله در فنداسیون ، ابتدا دستورکار جهت اصلاح به مالک ابلاغ کنند و حتماً در صورت عدم اصلاح آن ، در گزارش مرحله ای یا گزارش تخلف ، به مرجع صدور پروانه ابلاغ نمایند.
تامین دلیل درز انقطاع چگونه است؟
ابتدا می توانید از طریق شهرداری نسبت به عدم رعایت درز انقطاع اعتراض نمایید و سپس از طریق شورای حل اختلاف با تقدیم دادخواست تامین دلیل با جلب نظر کارشناس رسمی دادگستری در صورت وقوع و بروز خسارت نسبت به اخذ خسارت از ملک مجاور اقدام نمایید.
درز انقطاع چند سانت است؟
حداقل میزان درز انقطاع در ساختمان ها، 5 سانتمتر است.